Common Ground: wordt belofte werkelijkheid?

04 april 2024

Al jaren horen we over Common Ground en hoe dat de gemeenten zal helpen meer grip en regie te krijgen op hun informatievoorziening. Voor velen van ons was niet altijd duidelijk wat er nu ontwikkeld werd en wat de voortgang en verdere planning was. Daar lijkt nu verandering in te komen. Het jaarverslag 2023, de aangekondigde regionale sessies voor bestuurders en Common Ground als agendapunt op de ALV van de VNG wekken in ieder geval die verwachting. Het is daarom tijd voor I&A om aan te haken!

Wat is Common Ground?

Common Ground is de breed gedragen visie van een flexibele, eenvoudige en slim ingerichte informatievoorziening voor gemeenten. Gemeenten en andere betrokkenen werken hier samen aan zodat er datagedreven en flexibel kan worden ingespeeld op maatschappelijke opgaven. Daardoor zouden burgers en ondernemers passende dienstverlening, regie op eigen gegevens en transparantie over datagebruik kunnen krijgen. Een ander doel is het minder afhankelijk worden van de grote leveranciers door de applicaties makkelijker koppelbaar en uitwisselbaar te maken. De basis hiervoor wordt gelegd door het scheiden van de data van de applicaties.

Hoe wordt Common Ground gerealiseerd?

Om de te ontwikkelen componenten van Common Ground eenduidig vorm te geven, zijn een aantal principes leidend:

1. Opbouw thema-architectuur

Een set afspraken, standaarden, richtlijnen, processen en informatiefuncties die een gemeente minimaal ingericht moet hebben om op een veilige, transparante en AVG-compliant manier te kunnen werken met gegevens en gegevensdiensten. Denk bijvoorbeeld aan het autoriseren van gebruikers en het vastleggen van hoe gegevens zijn verwerkt.

De doelen van de lagen van de architectuur zijn:

De onderste lagen van de thema-architectuur omvatten functies en richtlijnen over gestandaardiseerde opslag en ontsluiting van gegevens en diensten. Hier komen (API-) diensten voor oproepen, terugmelden en gebruiken van data. Hier wordt ook autorisatie voor toegang en gebruik van de data geregeld.
De middelste laag van de thema-architectuur omvat verbindingsfuncties die gebruikt worden bij het gestandaardiseerd en veilig uitwisselen van gegevens. Dat zorgt voor interoperabiliteit tussen systemen, zoals nodig is bij netwerkbeveiliging.
De bovenste lagen van de thema-architectuur omvatten functies en richtlijnen rond de levering van producten en diensten. Denk aan het authentiseren of autoriseren van gebruikers voor het gebruik van de functies.

2. Realisatieprincipes

Om op gestructureerde wijze samen aan de realisatie van de componenten en oplossingen te werken, dienen alle gemeenten, softwareleveranciers en andere betrokkenen zich te houden aan de opgestelde realisatieprincipes:

Community: gemeenten, ketenpartners, marktpartijen en de VNG werken als community samen in het realiseren van Common Ground.
Agile:we ontwikkelen incrementeel en iteratief.
Nieuw naast oud: de nieuwe architectuur vervangt geleidelijk de bestaande architectuur.
Moderne IT: kansen voor nieuwe technologie moeten benut worden, mits dit meerwaarde heeft.
Open Source:we stimuleren het gebruik van open source software om samenwerking en hergebruik te bevorderen en om transparant te zijn.
Lagen-architectuur: we gebruiken een gelaagd architectuurmodel waarbij een bovenliggende laag alleen functionaliteit aanroept uit de direct onderliggende laag.
Uitwisseling: we zorgen voor veilige, betrouwbare, transparante en snelle uitwisseling van gegevens door de FSC standaard te volgen.

3. Informatie architectuurprincipes

Uitgangspunten voor de te realiseren onderdelen en componenten van de architectuur:

Component gebaseerd: we gebruiken ontkoppelde componenten met afgebakende functionaliteit en gestandaardiseerde interfaces.
Open: we werken transparant en controleerbaar met duurzaam toegankelijke gegevens.
Vertrouwd: we zorgen dat informatiebeveiliging en privacy op orde zijn.
Eenmalige vastlegging: we leggen gegevens eenmalig vast en vragen op bij de bron.
Regie op gegevens: de burger kan gegevens inzien, aanpassen, heeft inzicht in en invloed op het gebruik ervan.
Standaarden: we standaardiseren maximaal.

Er zijn de afgelopen jaren op basis van de principes al diverse componenten en oplossingen ontwikkeld. De componenten zijn terug te vinden in de componentencatalogus op de Common Ground website. Deze catalogus is er om hergebruik van ontwikkelde software te stimuleren. Het is een publiek toegankelijk overzicht. Naast de losse componenten zijn er ook concrete oplossingen ontwikkeld, zoals:

Signalen.org voor meldingen openbare ruimte.
Financiële stabiliteit (huishoudboekje).
Registratie toeristische verhuur woonruimte.

Hoe staat het er nu voor?

Er komt in 2024 veel bestuurlijke aandacht voor Common Ground. Uit het in februari opgeleverde Common Ground jaarverslag 2023 wordt duidelijk dat er stappen gemaakt worden. 2023 markeerde de overgang van de kwartiermakersfase naar de realisatiefase, onder leiding van de nieuw geïnstalleerde Common Ground Board. Met een groeiend team en de officiële vaststelling van een programma-aanpak, is de capaciteit en structuur versterkt. Er zijn diverse evenementen georganiseerd om kennisdeling en samenwerking binnen de community te stimuleren.

De focus voor 2024 ligt op het verder ontwikkelen van generieke dienstverlening, aansluitend bij de technische en maatschappelijke behoeften van gemeenten. Er wordt ingezet op agile werken, verdere standaardisatie en het faciliteren van de transitie naar een moderne informatievoorziening. Sinds maart 2024 staat het portfolio van Common Ground online.  Hierin worden initiatieven van gemeenten, leveranciers, ketenpartners en VNG weergegeven met daarbij de status voor gebruik. Dit portfolio is ook bedoeld om gemeenten, leveranciers en andere partners te enthousiasmeren om mee te doen in de ontwikkeling van CG-producten of om producten in gebruik te nemen.

Wat staat de I&A teams te doen?

Als de schijn niet bedriegt, worden er dit jaar meters gemaakt met de ontwikkelingen vanuit Common Ground. Daarom is het advies om als I&A een proactieve houding aan te nemen door:

Een goed beeld te vormen over Common Ground en de kansen om dit ook actief bestuurlijk op de agenda te zetten. Zo kunnen bestuurders met kennis deelnemen aan de regionale sessies en de ALV van de VNG.
Regelmatig bekijken van het Common Ground portfolio en bepalen welke onderdelen en oplossingen passen bij de interne ontwikkelingen en behoeften, zodat hierover advies kan worden gegeven aan de organisatie. Let hierbij wel goed op de status voor wat betreft compliant zijn met Common Ground principes en gereedheid voor bredere uitrol;
Kritisch te kijken of de eigen architectuurprincipes aansluiten op die van Common Ground, of als er nog geen architectuurprincipes zijn, deze in lijn met Common Ground op te stellen;
Bij aanbestedingen striktere eisen te stellen ten aanzien van het voldoen aan de principes van Common Ground.
Proactief de huidige leveranciers te wijzen op de mogelijkheden van al te zetten componenten om al in de bestaande omgevingen meer aan te sluiten bij Common Ground. Een voorbeeld hiervan is het benutten van de Haal Centraal API’s voor bevragen van basisregistraties zoals BAG, BRP, BRK en WOZ.