Wat gaat 2025 gemeenten brengen? 

Bij de start van het nieuwe jaar bespreken we vanuit Native Consulting welke thema’s mogelijk van betekenis zullen zijn voor gemeenten in 2025. In deze nieuwsbrief nemen we je mee in onze gedachten daarover. Daarbij komen de volgende thema’s aan de orde:

Klaar voor het ravijnjaar?

2026 wordt voor gemeenten een financieel uitdagend jaar; het “ravijnjaar”. Gemeenten moeten nadenken over bezuinigingen en het opstellen van een dekkende begroting voor de jaren na 2025. Dit varieert van lastenverhogingen voor inwoners tot bezuinigingen volgens de ‘kaasschaafmethode’.

Gelukkig kiezen steeds meer gemeenten ervoor om te investeren in plaats van te bezuinigen. Door te investeren in digitale transformatie, data, AI en slimme ICT-keuzes, kunnen gemeenten hun kosten beheersen en hun dienstverlening verbeteren.

Digitalisering en automatisering van processen, dienstverlening en besluitvorming kunnen tijd en geld besparen en de kwaliteit verbeteren.

Het ravijnjaar hoeft geen rampjaar te zijn. Door slim te investeren in informatiemanagement, ICT en AI, kunnen gemeenten niet alleen hun kosten beheersen, maar ook hun dienstverlening verbeteren. Native Consulting staat klaar om gemeenten te ondersteunen bij het ontwikkelen van een toekomstbestendige strategie.

De eerste stappen naar naleving van de AI-Act: start in 2025

Vanaf februari 2025 gaat de volgende fase van de AI-Act van start. Deze fase verbiedt het gebruik van ‘verboden AI-systemen’ en stelt AI-geletterdheid als verplichting binnen organisatie. Dit is slechts het begin; de wetgeving zal in de toekomst strengere eisen stellen aan transparantie, ethiek en veiligheid, waaronder een verplichte ethische toets voor hoog-risico AI-toepassingen.

Bij Native zien we dit als een kans om een organisatie brede governance-structuur te ontwikkelen die voldoet aan de eisen van de AI-Act en voorbereid is op de toekomst. In 2025 verwachten experts dat AI-agents (slimme digitale assistenten) een grote impact zullen hebben.

Hoewel de exact vorm onduidelijk is, geloven we vanuit Native dat AI een grote revolutie teweeg gaat brengen. We gaan dit nauwlettend in de gaten houden en ons advies: wacht niet af. Begin op tijd en zorg dat jouw organisatie klaar is voor de toekomst van AI.

Uitstel Cbw/NIS2 en Wwke/CER

Met het uitstel van de Cyberbeveiligingswet (Cbw/NIS2) en de Wet weerbaarheid kritieke entiteiten (Wwke/CER) naar Q3 2025 krijgen organisaties meer tijd om zich voor te bereiden, terwijl de aankomende BIO2-richtlijn, verwacht begin 2025, vraagt om een risico gebaseerde aanpak en een verplicht ISMS conform ISO 27001. Proactief handelen is cruciaal om compliant én weerbaar te zijn, waarbij betrokken management een sleutelrol speelt in risicomanagement, verandermanagement en het bevorderen van een beveiligingsbewuste cultuur. Wil jij deze extra tijd goed benutten om een solide basis te leggen voor digitale veiligheid? Neem dan contact met ons op.

Samen naar een sterker datafundament

Steeds meer organisaties hanteren een programmatische aanpak om te komen tot een datagedreven organisatie. Het Gemeentelijk Gegevensmodel (GGM) speelt een centrale rol als basis voor uniforme datamanagementstrategieën. Het biedt een gestructureerde aanpak voor het organiseren, beheren en benutten van data. Applicatieleveranciers worden aangemoedigd om het GGM te integreren in hun oplossingen, wat een interoperabel ecosysteem creëert.

Daarnaast bieden AI-modellen nieuwe mogelijkheden. Lokale overheden kunnen met voorspellende en voorschrijvende analyses beleid pro-actiever maken, bijvoorbeeld door vroegtijdig sociale problemen te signaleren en gerichte interventies te plegen. Dit bespaart tijd, optimaliseert middelen en vergroot maatschappelijke impact. Ook wordt generatieve AI steeds vaker ingezet voor versneld realiseren van rapportages en dashboards.

Cruciaal bij dit alles is de toenemende focus op data- en AI-geletterdheid. Organisaties investeren terecht steeds meer in vaardigheden die medewerkers in staat stellen data effectief te interpreteren en AI-modellen verantwoord toe te passen.

Inzicht in de informatiehuishouding is een must have!

Als 2024 ons iets heeft geleerd, is het dat inzicht in de informatiehuishouding vooral als prettig werd ervaren. Het gaf handvatten om processen en besluitvorming beter te sturen. Toch bleef het vaak een ondergeschoven thema door het ontbreken van wettelijke kaders en drukke agenda’s.

Met de nieuwe Archiefwet in het vooruitzicht wordt inzicht in de informatiehuishouding en een audit trail van wijzigingen een must have! Gemeenten en organisaties moeten zich voorbereiden op strengere eisen rondom transparantie, verantwoording en beheersbaarheid van informatie.

Tegelijkertijd benadrukt de ontwikkeling van het Gemeentelijk Gegevensmodel (GGM) het belang van een sterk datamanagementfundament. Architectuur tooling wordt onmisbaar om overzicht te creëren in applicaties, koppelingen, ICT-landschap, datamanagement (via het GGM) en processen.

Uitbreiding Wet Open Overheid en Wmebv

In 2025 wordt de Wet Open Overheid (Woo) verder uitgebreid, met als doel de transparantie binnen overheidsorganisaties verder te vergroten. Vanaf 1 juli 2025 worden gemeenten verplicht om de volgende zes informatiecategorieën actief en tijdig openbaar te maken. Vanaf november 2024 moeten gemeenten al om wetten en verordeningen, besluiten, organisatie- en bereikbaarheidsgegevens openbaar te maken.

Het actief openbaar maken van deze informatiecategorieën stelt gemeenten in staat om inwoners beter te informeren en verantwoording af te leggen over hun besluiten en uitgaven. Dit vraagt om goede informatiehuishouding, tijdige publicatie en het zorgvuldig afwegen van privacy en vertrouwelijkheid.

Afgelopen jaar is bekend geworden dat de ingangsdatum van de Wmebv verplaatst is naar 1 januari 2026. Dat betekent dat gemeente een jaar langer de tijd hebben gekregen om alle formele producten digitaal aan te bieden. Een mooie kans om aandacht te besteden aan de verbetering van de digitale dienstverlening.

Er dreigt weer een Vendor lock-in!

Vendor lock-in was ooit vooral een uitdaging in applicatielandschappen, maar nu zien we hetzelfde gebeuren in het ICT-landschap. Microsoft breidt zijn invloed uit door slimme licentiestructuren zoals de E5-licenties en een gebrek aan alternatieven. Hierdoor raken gemeenten steeds meer afhankelijk van hun ecosystemen: e-mail, Office, Teams, SharePoint, laptopbeheer, beveiliging en dataplatformen. Voor je het weet, kun je als organisatie geen kant meer op.

Boris Hoytema, kwartiermaker van het Open Source Program Office (OSPO), strijdt al jaren om Open Source binnen de overheid te laten landen. Met het Actieplan Open Overheid 2023-2027 worden stappen gezet richting meer keuzevrijheid en openheid. De grote vraag blijft echter hoe deze ontwikkeling zich verhoudt tot de robuuste Microsoft-omgevingen waar veel gemeenten op draaien.

Verantwoord innoveren met digitale ethiek

In 2025 wordt digitale ethiek een nog belangrijker thema voor overheidsorganisaties. Met de toenemende inzet van AI en algoritmen neemt ook de druk toe om transparant en verantwoord te handelen. Burgers verwachten van de overheid dat technologische innovaties eerlijk, veilig en met respect voor mensenrechten worden toegepast.

Het komende jaar zal vooral in het teken staan van voorbereiding op regelgeving, zoals de AI-Act, die vanaf 2026 toetsing op mensenrechten verplicht stelt. Gemeenten doen er goed aan om in 2025 stappen te zetten richting een ethische aanpak van technologiegebruik. Dit kan door methodieken zoals het Impact Assessment Mensenrechten en Algoritmes (IAMA) en de Ethische Data Assistent (DEDA) te integreren in werkprocessen.

Bij Native Consulting adviseren we in 2025 de eerste fundamenten van digitale ethiek te leggen: beleid opstellen, medewerkers bewust maken en technologieën leren toetsen op maatschappelijke impact. Dit vormt niet alleen een basis voor toekomstige wetgeving, maar draagt ook bij aan een duurzame en verantwoorde digitale transformatie.

Als je meer wilt weten over een of meerdere van bovenstaande thema en hoe wij daarbij kunnen helpen. Neem dan contact met ons op. We gaan graag met je in gesprek.