Datagedreven werken en hoe KPI’s (niet) bijdragen aan effectieve publieke dienstverlening

02 maart 2023

Datagedreven werken en hoe KPI’s (niet) bijdragen aan effectieve publieke dienstverlening
Bij Native Consulting merken we dat er steeds meer organisaties datagedreven werken omarmen. Veel organisaties hebben de eerste stappen gezet. Er is een visie opgesteld, vaak is er zelfs al een programma data opgestart en wordt er volop geëxperimenteerd met dashboards. Onze klanten groeien zichtbaar in volwassenheid. Maar dan komen ook de eerste grote hobbels, de techniek is complex, de kwaliteit van de data is niet op orde of het blijkt toch behoorlijk lastig om mooie beleidsdoelstellingen van een organisatie te vertalen naar goede output. Je kunt nog zo’n goed datateam hebben, maar als je beleid, je collegeprogramma, je afdelingsplannen niet datagedreven zijn opgesteld, dan komt er geen goede data uit voort en blijf je sturen in de mist.

Om het maximale uit dataprojecten te halen is het belangrijk om doelen te stellen en deze te meten aan de hand van Key Performance Indicators (KPI’s) en dat begint al bij het opstellen van beleid. We merken dat organisaties worstelen met dit vraagstuk. Native geeft in deze nieuwsbrief waardevolle tips over het opstellen van KPI’s, maar ook tips om hier niet in door te schieten, want nadelen van het werken met KPI’s zijn er ook.

 

Wat zijn KPI’s en hoe stel je ze op?

KPI’s zijn meetbare indicatoren die helpen om de voortgang en het succes van een project te meten. Bij dataprojecten binnen gemeenten kan gedacht worden aan KPI’s zoals de vermindering van fouten in gegevens of een verhoogde klanttevredenheid.

Om deze KPI’s op te stellen is het belangrijk om eerst de publieke doelstellingen van de gemeente helder te hebben en te bepalen wat er gemeten moet worden. Om publieke doelstellingen en beleid om te zetten naar KPI’s voor dataprojecten kunnen de volgende stappen worden doorlopen:

  1. Identificeer de (publieke) doelstellingen in je plannen en beleid: bepaal welke publieke doelstellingen de organisatie nastreeft en welke doelen moeten worden bereikt. Dit is een belangrijke stap die ervoor zorgt dat de KPI’s gericht zijn op het bereiken van de gewenste resultaten.
  2. Bepaal de meetbare indicatoren: identificeer de meetbare indicatoren die kunnen worden gebruikt om de voortgang en resultaten van het project te meten.
  3. Bepaal de meetmethode: bepaal hoe de prestatie-indicatoren worden gemeten en welke gegevens nodig zijn om deze te meten.
  4. Stel de KPI’s vast: formuleer de KPI’s op basis van de meetbare indicatoren en zorg dat deze SMART zijn (specifiek, meetbaar, acceptabel, realistisch en tijdsgebonden). Stel weer eerst de juiste vragen: vragen om te achterhalen welke gegevensbronnen beschikbaar zijn voor het project, maar ook vragen over de doelgroep. Wie gaat er profiteren van een project, wie zijn de stakeholders? Stel ook vragen ook over de tools en technieken die kunnen worden gebruikt om de gegevens te verzamelen, analyseren en presenteren.
  5. Monitor en rapporteer: monitor de KPI’s en rapporteer regelmatig over de voortgang en resultaten. Neem actie op basis van de KPI’s. Pas bijvoorbeeld je beleid aan.
Wat zijn de voordelen van gebruik KPI’s?

  • KPI’s dragen bij aan openheid en transparantie over de doelstellingen van de organisatie. Met de komst van de Wet Open Overheid essentieel en het maakt het voor medewerkers en burgers duidelijk waar de organisatie naar streeft en wat er van hen verwacht wordt.
  • Duidelijke KPI’s kunnen bijdragen aan de productiviteit. Door duidelijke prestatiedoelen te stellen, wordt het voor medewerkers duidelijk wat er van hen verwacht wordt en hoe zij zelf kunnen bijdragen aan de doelstellingen van de organisatie.
  • Tot slot kunnen KPI’s helpen om de prestaties van de organisatie te meten en vooral te verbeteren. Door regelmatig te meten en te evalueren of de gestelde doelen worden behaald, kunnen organisaties tijdig bijsturen en verbeteringen doorvoeren, waar nodig. Denk aan procesoptimalisatie of verbetering van de dienstverlening.

 

Nadelen van het gebruik KPI’s

  • Te veel KPI’s leiden tot een overdaad aan informatie. Dit kan verwarrend zijn voor medewerkers en zorgen voor een gebrek aan focus op de belangrijkste doelen.
  • KPI’s kunnen leiden tot een cultuur van cijfermatig denken. Dit kan ten koste gaan van andere belangrijke aspecten zoals creativiteit, innovatie, samenwerking en klantgerichtheid.
  • Tot slot kunnen KPI’s leiden tot perverse prikkels. Het kan zijn dat medewerkers zich zo sterk richten op het behalen van KPI’s dat zij andere belangrijke aspecten uit het oog verliezen. Dit kan leiden tot ongewenste effecten, zoals het creëren van schijnresultaten.

Bij Native Consulting zijn we ervan overtuigd dat KPI’s een belangrijk onderdeel zijn van datagedreven werken. Maak het onderdeel van je programma data, maar maak het geen doel op zich en heb continu aandacht voor de keerzijde. Denk aan de volgende randvoorwaarden:

  • KPI’s moeten om te zetten zijn naar acties. Stel bij iedere KPI de ‘wat doen we ermee in de praktijk’ vraag. Als je hier geen concreet antwoord op hebt, is het geen bruikbare KPI. In de praktijk zien we veel KPI’s die niet gebruikt worden, maar wel verwerkt zijn in een dashboard en onderhouden worden.
  • Zet de dienstverlening en de beleidsdoelstellingen centraal, niet het produceren van cijfers.
  • Zorg voor heldere meta data (definities, productiedatum, etc.) om te voorkomen dat KPI discussies gaan over ‘hoe kan dat nou?’ of ‘dat kan echt niet kloppen hoor’.
  • KPI zijn altijd gekoppeld aan een (vak)afdeling of team, KPI’s moeten beïnvloedbaar zijn door het betreffende team of door de afdeling.

Native ondersteunt organisaties met bijvoorbeeld inspiratiesessies voor beleidsteams en (programma) managers. Samen gaan we in gesprek, geven we inspirerende voorbeelden van KPI’s, oefenen we in het maken van datagedreven (beleids)plannen, maar zorgen we ook dat er ruimte blijft voor andere belangrijke zaken zoals innovatie, samenwerking en focus op optimale dienstverlening voor de inwoners.

Het maken van KPI’s is maar een klein onderdeel van het datagedreven werken. Native ondersteunt organisaties met een volledige routekaart naar een datagedreven organisatie. Deze kunt u hier downloaden.

Delen via

Actueel

Volwassenheidsmeting 2.0: Verantwoord datagedreven werken in het tijdperk van AI en ethiek

14 november 2024

Volwassenheidsmeting 2.0: Verantwoord datagedreven werken in het tijdperk van AI en ethiek

Werken met architectuur - van onbekend tot onmisbaar 

31 oktober 2024

Werken met architectuur - van onbekend tot onmisbaar 

Webinar - AI verkennen in de gemeentelijke context

17 oktober 2024

Webinar - AI verkennen in de gemeentelijke context

Common Ground: alleen samen komen we verder

10 oktober 2024

Common Ground: alleen samen komen we verder